नेपालको विकासको सेल्फी हिलोमाझ खिचिन्छ, असारको झरीमा पिच हाल्दै हाँसो र लाइक बटुल्ने सस्तो सौखले। नेता, कर्मचारी र ठेकेदारको “त्रिवेणी संगम”मा बजेट सकाउने धार्मिक अनुष्ठान झैं असारे विकासको नाटक मञ्चन हुन्छ। फोटो खिचिन्छ, फेसबुकमा फिल्टर हालेर “विकास” लेखिन्छ, र एकछिनमै झरीको छिर्केले त्यो पिच बगाएर लैजान्छ। असारे विकास नेपालको बजेटको कब्रिस्तान र धुलोमय सपनाको रजतपट बनेको छ।
यस असारे विकासमा नीति होइन, “नाटक” नायक हुन्छ र विकासको गति हिलोमा गाडिएको एम्बुलेन्सझैं चालिन्छ। योजना “पिच पोष्ट पोज”मा सीमित हुन्छ। लाइकका लागि लस्करै सेल्फी पोस्ट हुन्छ र जनताको आशा असारकै पानीमा बग्छ।
नेपालको विकास यात्रा असार महिनामा हुने असारे विकास र डोजरे प्रवृत्तिको रंगमञ्च जस्तै भयो — जहाँ असारको झरी झैं विकासको काम चिसो हिलोमा डुब्छ र डोजरेले खनेझैं बजेट पुनः पुनः खन्नुपर्ने बाध्यता जन्माउँछ। यो प्रवृत्ति एकदमै ‘धेरै बोल्ने तर काम नगर्ने’ राजनीतिजस्तो भयो, जहाँ भाषण मात्र फुलसरी रंगीन हुन्छ, तर बाटो अझै धूलोमै पुरिएको हुन्छ।
असार आयो भने सरकारी अफिसहरू झाड फुक्छन्, कर्मचारीहरू ‘दिमागी बत्ती बाल्छन्’र ठेकेदारहरू ‘तारिफका राजा’ बन्न्छन्। काम त अन्तिम १५ दिनमै हुन्छ, अनि हतारमा पिच हाली ‘फोटो फिनिश’ लिन्छ। त्यो ‘पिच’ त यस्तै छ कि झरीले एक हप्तामै फेरि हिलोमै परिणत गर्छ। विकास भनेको ‘सडकमा घाम लाग्दा धुलो, पानी पर्दा हिलो’ खेलाइजस्तो, अनि डोजरेले फेरि खन्नुपर्ने ‘अनन्त खानी’ बन्न पुग्छ।
डोजरे प्रवृत्ति भनेको बजेट खर्चको ‘रिपीट लूप’ हो— जहाँ हरेक वर्ष अन्त्यसम्म नखर्चिएको पैसालाई ‘डोजरे’ जस्तो खन्नुपर्ने हुन्छ। विकास होइन, विकासको ‘हामीले जाँच्न नसक्ने पजेरो’ बनेको छ। यस्तो ‘विकास सर्कस’ मा भ्रष्टाचार र अल्छी कर्मचारीतन्त्रको तालले बजेटलाई झिलिमिली उज्यालो होइन, ‘झर्को अँध्यारो’ बनाउँछ।
नेपालले जापान र नर्वेका जस्तै ‘सामयिक र योजनाबद्ध’ बजेट खर्चको पाठ पढ्नुपर्ने बेला आएको छ, नत्र यो ‘असारे विकास र डोजरे खेल’लाई निरन्तरता दिएर हामी विकासको ‘छायाँ छेउमा हिलोमा फसेका भूत’ बनेर हिँडिरहनेछौं। विकासलाई ‘माटोमा फसेको डोजरे’ होइन, ‘आकाश छोएको बाज’ बनाउन जरुरी छ।
नेपालको “असारे विकास” विकासको नाममा चल्ने एउटा नाटक हो, जुन असार महिनामा मात्र जाँगरले उफ्रिन्छ। यो विकास कुनै दीर्घकालीन परियोजना होइन, बरु एक अत्यन्तै अस्थायी, छिटो(छिटो टाँसिने रंगमञ्च हो जहाँ हात्तीहरू लस्कराएर धुलो उडाउँदै हिलोमा कालोपत्रे गर्छन्। फोटो खिचिन्छ, सेल्फीहरू लिएर सामाजिक सञ्जालमा पोष्ट गरिन्छ, अनि झरीले त्यो सबै धूलो, हिलो र रंग फिक्का पार्छ। यो “विकास” त ठ्याक्कै एउटा सर्कसजस्तै हो, जहाँ कलाकारहरू—नेता, कर्मचारी, ठेकेदार र सेल्फीबाजहरू—एकजुट भएर शो सम्पन्न गर्छन्, तर दर्शकहरू अर्थात् जनताहरू भने निराशा बोकेर फर्किन्छन्।
बिज्ञापन
नेपालमा असारे विकास त्यो आलुको बोरा जस्तै हो, जुन बाहिर चम्किलो देखिए पनि भित्र कुँडिएको हुन्छ। सरकारी घोषणाहरू लाउडस्पिकरबाट “विकास” का भजन झैं गुन्जिन्छन्, तर कामको नाममा ढिलासुस्तीको ढोल बज्छ। असारको झरीमा हिलोमाथि पिच हालेर पिच खुवाउने फास्टफुड विकास, जसले छिटो लाइक बटुल्छ तर नागरिकको पाचन प्रणाली बिगार्छ। नेताहरूको हाँसो, कर्मचारीको आलस्य र ठेकेदारको सेल्फीबीच बजेट सकाउने “मिठो मिलन” को भोज चल्छ, जहाँ विकासको नाममा हिलोको सगुन बाँडिन्छ। पुलहरू भत्किन्छन्, सडकहरू हिलाम्मे हुन्छन्, र जनताको आशा झरीसँगै बगेर जान्छ। असारे विकास सरकारी लापरबाही र ठेकेदारको तुष्टिको ताण्डव हो, जसले “स्वच्छता” र “पारदर्शिता”लाई कब्रिस्तानमा पुर्याउँछ। जापान, नेदरल्याण्ड्स र नर्वे जस्ता देशहरू वर्षभर योजनाबद्ध बजेट खर्च गर्छन्, हामी भने असारमा हिलो पिच गरेर “विकास”को सेल्फी खिच्दै लाइक गन्दै हिँड्छौं। यसलाई रोक्न असारलाई “बजेट सकाउने महिना” नभई “बजेट छलफल गर्ने महिना” बनाउनु अपरिहार्य छ, नत्र असारे विकासको यो सर्कस प्रत्येक वर्ष हिलो र धुलोका साथ दोहोरिन्छ।
बिज्ञापन
बिज्ञापन
