जीवनको एक दशक बढी समय व्यापार व्यवसायमा हेलियो । नाम र दाम दुबै कमाइयो । विजनेशतिर मन म¥र्यो र मोडिए सामाजिक कर्मतिर । जिन्दगी नियमले होइन संयोगले चल्दछ भन्छन् । जीवनमा एक दुईवटा यस्ता घटनाक्रमहरु आए जस्ले यूटर्न गरिदियो जीवनको बाटो ।
जन्मिए,हुर्किए काभ्रे नाला,उग्रचण्डीमा । पिता दीनानाथ र माता जानुकाका ६ छोरीपछिका सन्तान । बुवा नामझैं दिलका धनी हुनुहुन्थ्यो । धेरै सामाजिक संस्थामा काम गर्नुभएको । अहिले उहाँको बीडो धान्दै छु,उहाँले देखाएको बाटो हिड्न खोजिरहेको छ । बच्चादेखि नै पढाईमा कम र सामाजिक काममा बढी मन रम्थ्यो । माध्यमिक तहभन्दा माथिको अध्ययन गर्न सकिएन । स्कूले शिक्षाबाटै औपचारिक अध्ययनलाई बीट मारेर व्यवसायमा हेलिए । किताब होइन,पढ्न थाले,मान्छे र समाज । किताबभन्दा पनि पढ्न कठिन हुँदा रहेछन मान्छेहरु !
बिज्ञापन
२३ बर्षको उमेरमा मनभरी सपना र झोलाभरी भविष्य बोकेर भित्रिए काठमाडौं । शून्यबाट शुरु गरिएको थियो काठमाडौंको व्यवसायिक यात्रा । बौद्धमा एउटा सानो रिटेल कपडा पसल चलाएर चलिरहेको थियो जीवनचर्या । चार बर्षको अवधिमा रिटेल पसलबाट राम्रै मुनाफा आर्जन भयो । व्यवसाय फैलाउँदै बौद्धबाट न्यूरोडसम्म विस्तार गरें । त्यहाँ खोलियो होलसेल पसल । व्यापारकै सिलसिलामा दुई साता वा महिना दिनमा हङकङ, चीन, थाइल्यान्ड पुगिन्थ्यो । टिममा गएका व्यापारी साथीहरु माछाका अनेकन परिकार टोक्थें म भने त्यहाँ जिउँदा माछाहरु खरिद गर्दथें र लगेर खोला वा समुन्द्रतिर बगाइदिन्थें र आनन्द मान्दथें । जीवनमा सबैले खोज्ने आनन्द हो,यो प्राप्त गर्ने बाटो मात्र फरक÷ फरक ! विदेशी मुलुकबाट लताकपडाहरू ल्याएर यहाँ बेचिन्थ्यो । व्यापारबाट आर्जित नाफाको केही केही प्रतिशत रकम सडकका असहाय माग्नेहरू, घरवारविहीनहरूलाई खाना खुवाउन, सडकमा छोडिएका गाईगोरु, रोगी कुकुरहरूलाई उपचार गर्ने खर्चन्थें । व्यापारबाट आर्जित नाफाभन्दा यसरी खर्च गर्न पाउँदा सयौं गुणा आनन्द मिल्थ्यो । भूकम्पपछि जीवन यूटर्न भयो । म भित्रको अर्काे म अर्थात आत्माले व्यापारमा लागिरहन दिएन । जीवनका एक दशक व्यापारमा लागेर राम्रै आर्जन गरियो । काठमाडौंमा घर घडेरी जोडियो । ०७२ को भूकम्प पछि सबैतिर भग्नावशेष थियो । भूकम्प पछिको एक दिन न्यूरोडबाट फर्कदै थिए । रानीपोखरीका भित्ताहरू भत्किएका थिए । बालगोपालेश्वर मन्दिर सग्लो थिएन । रानीपोखरी पुनर्निर्माणको क्रममा त्यहाँ रहेका माछाहरु ठेकेदारले धमाधम मार्दै थिए । पानी मोटरले तानेर बाहिर फालेपछि पोखरीमा माछा छट्पटाइरहेको दृश्यमा आँखा प¥र्यो । मेरो मनै अमिलो,तनै अमिलो भयो । उक्त दृश्यले नराम्रोसँग पोल्यो । म त्यहाँ रोकिरहन सकिँन भित्र गएर ठेकेदारसँग आग्रह गरें,‘ म आफ्नै खर्चमा बाहिरबाट पानी ल्याएर रानीपोखरीमा भर्छु । यी माछाहरू नमारौँ’ भने । ठेकेदारले भने, दाउ के दाउ थियो कुन्नी । मेरो कुरा सुनेनन । केही पशुअधिकारकर्मीहरूका साथ लागेर तत्कालै काठमाडौँं महानगरपालिका पुँगे र प्रमुख प्रशासकीयलाई अनुनय विनय गरें । उनले टर्रो जबाफ फर्काए ‘यहाँ हजारौं मान्छेहरु भूकम्पका कारण मरेका छन्,मान्छे मरेको चिन्ता गर्न छाडेर तपाइ माछा मर्न लागेको चिन्ता गर्नुहुन्छ ।’ उनको वचनले झन नमीठो लाग्यो ।
बिज्ञापन
आखिर संसारका सबै जीव एउटै न हुन । हाकिमले नबुझेका कि बुझ पचाएका ! हाम्रो समूहले महानगरपालिका घेराऊ गरेपछि उनीहरु गले । सैनिक, प्रहरी, अभियानकर्ताहरूको सहभागितामा रानीपोखरीका माछा कमलपोखरीमा स्थानान्तरण गरियो । छटपटीमा परेका २८ सय माछाहरूको जीवन सुरक्षित भयो । यो घटना पछि सामाजिक सेवामा दत्तचित्त हुनुपर्दछ भन्ने लाग्न थाल्यो । केही समय भूकम्पबाट प्रताडित घरवारविहीन हुनुपरेका तथा रोजगारीविहीन बन्नुपरेका नागरिकहरूलाई निःशुल्क भोजन गराइयो । कोरोना महामारीले विश्व आतङ्क मच्चाएको समयमा रोजगारी गुमाएका सैयौँ नागरिकहरुलाई निःशुल्क भोजनको व्यवस्था गरियो । यसरी सामाजिक कर्ममा सक्रिय हुन थालेपछि व्यवसाय अलपत्र पर्ने थाल्यो । राम्रै मुनाफा आर्जित व्यवसाय छोडेर सडकको गाइबाच्छा,माछा,चराचुरुङ्गीको उद्धारमा लाग्दा टोल छिमेकहरुले दुर्गा बहुलायो पनि भने । तर अरुको आवाज सुनिन्,सुनें त आफ्नै अन्तरमनको आवाज । सडकका पुगेको मानवका अलवा बेबारिसे गाइबस्तुको उद्धार र स्याहार सुसार गरिरहेको मेरो कामलाई नजिकबाट नियाल्नुभएको रहेछ मेघा चौधरीले । उहाँ नर्भिक अस्पतालकी निर्देशक । एक दिन उहाँले वचनवद्धता व्यक्त गर्नुभयो,सडक मानवहरुको निशुल्क उपचार गराइदिने । मन त्यसै पुलकित भयो । कामकै सिलसिलामा एक दिन दृष्ट्रिविहिन पूर्ण श्रेष्ठले फोन गर्नुभयो र भन्नुभयो ‘मेरो कोही आफन्त छैनन्,चार दिनदेखि केही खान पाएको छैन । उद्धार गरिदिनुहोस’ । उहाँलाई मैतिदेवीबाट उद्धार गरेर उपचारका लागि नर्भिक अस्पतालमा लगें । ९ दिनपछि उपचारकै क्रममा उहाँको प्राण गयो । उनको ज्यान बितेपछि थाहा लाग्यो,उनका दाजु भाइ,श्रीमती र सन्तानहरु पनि रहेछन । अनि निहुँ खोज्न आए आफन्तहरु ‘तपाईले कसलाई सोधेर उपचार गराउनुभएको ?
मानव अङ्ग बेच विखन गर्ने गिरोह हो तपाई ?’यस्ता शव्द सुन्दा निकै कष्ट भयो । उपचारकै क्रममा उहाँको ज्यान गएपछि परिवारकै केही सदस्यहरु अस्पतालसँग पैसाको बार्गेनिङ्ग गर्न थाले तर त्यही हुनुहुँदो रहेछ मेरो कर्मलाई नजिकबाट नियालिरहनुभएका एक सज्जन । उहाँले नै पूर्ण श्रेष्ठको परिवारलाई सम्झाउनुभयो । उहाँ मानव मात्र होइन पशुपक्षीको सेवा गरिरहने भिन्न प्रकारको सामाजिक अभियन्ता,भन्दै भिडियो नै देखाइदिनुभएपछि परिवार कन्भिन्स भयो र पूर्ण दाइको दाहसंष्कार गर्न तयार भए । पूर्ण दाइ बितेपछि लाग्यो कुनै पनि काम व्यक्तिगत तवरबाट होइन कि संस्थागत रुपमै काम गर्नुपर्ने रहेछ । परिवारलाई आफ्नो निर्णय सुनाए । भएको व्यापार व्यवसाय छोडेर पूर्ण रुपमा सामाजिक काममा लाग्न खोज्दा ‘दिमाग खुस्किएको कि क्या हो ?’ भन्ने जबाफ आयो । आफ्नै अन्तरमनको आवाज सुनेर पूर्ण रुपमा हेलिए सामाजिक कर्ममा । यसरी सामाजिक कर्ममा पूर्ण रुपमा होमिएको एक दशक बित्यो । ७२ सालमा दर्ता भएको हो नवजीवन परोपकार समाज । संस्था दर्ता गर्नु र जन्माउनु ठूलो कुरा भएन । निरन्तरता ठूलो कुरा थियो । संस्था स्थापना पछि सहयोगका लागि अनेक ठाउँ धाउँदा–धाउँदा निराश भइसकेका थिए । कामका सिलसिलामा धेरैका तीतो बचन सुनें, धेरैले पागल भने । सहयोग जुटाउनका लागि कति नकचरो हुनुपर्दछ त्यो भोग्नेलाई थाहा छ । कतिको नमीठो र टर्राे जबाफ फर्काउछन । जबाफ फर्काउन मिलेन । संस्था स्थापना भए यताका एक दशकको अवधिमा तीन सयभन्दा बढीलाई परिवारसँग पुर्नमिलन गराइएको छ । कतिपय यहाँ बसेर सक्षम भएर हिड्नुभयो । यो अवधिमा ३०/ ४० जना बित्नुभयो ।
बिज्ञापन
झण्डै एक दशक अवधिमा सात सय हाराहारीको उद्धार गरियो होला । उपचार गर्न नसकेको,थुनेर बाँधेको मान्छेलाई उपचार गरेर ठीक पारेर पठाइएको छ । कतिसम्म भने, अहिले संस्थामा १०४ बर्षकी बयो बृद्ध आमा हुनुहुन्छ,उहाँको सेवा गर्ने सौभाग्य पाएको छु । ती आमाका छोरा इण्डियामा रहेछन्,बुहारीले सासु पाल्न सक्दिन भने पछि हाम्रो आश्रयमा हुनुुहन्छ । बृद्ध,अपाङ्ग,लैगिक हिंसामा परेकाहरु अलि बढी छन्,आश्रममा । केही अगाडि विद्युत प्राधिकरणको हाकिमको आमा उसैगरी सडकबाट हाम्रो आश्रममा आइपुग्नुभयो । पछि मिडियामा आएपछि लाज लागेर होला आश्रमबाट लिएर गए । यस्ता त २० औं उदाहरण छन् । अहिले आश्रम स्थलमा ३५ जना आमा बुवा,डेढ सय बढी पशुपक्षी छन् । संस्थाको खर्च मासिक चार लाख हाराहारी खर्च हुन्छ । कतिपय मनकारीहरुले सहयोग गर्नुहुन्छ । त्यही सहयोगले चलिरहेको छ,संस्था । संस्था चलाउनका लागि सहयोग रकम जुटाउनका लागि कतिपय सरकारी निकायकहाँ पुगियो । हात जोडियो । आश्रममा रहेका जेष्ठ नागरिकलाई दाल भात खानका लागि रकम देउ न भनेर महिला मन्त्रालयमा चार बर्षको अवधिमा झण्डै डेढ सय पटक धाइयो । चोटा कोठा चहारेर हरेक कर्मचारीलाई नमस्कार गरियो । यसरी एउटा सामाजिक संस्थाले सहयोग रकम माग्दा कर्मचारी र मन्त्रीका सचिवालयमा बसेकाहरु सिधै सोध्छन्,हामी सहयोग त गर्दछौं तर हामीलाई कति प्रतिशत कमिसन आउँछ ? उनीहरुलाई शुरुमै ४० प्रतिशत कमिसन बुझाउन सकेको खण्डमा रकम पाइने रहेछ । त्यस्तो गर्न सकिएन । मनले मानेन ।
महिला मन्त्रालयबाट बर्षको अर्बाै बजेट लैजाने सामाजिक संस्था छन् । तर हामीले पाएनौं कारण न त नेताहरुलाई रुझाउन सक्यौं,न त कमिसन नै दिन सक्यौं । एउटै संस्थाले राज्य,प्रदेश,स्थानीय संस्थासँग रकम लिइरहेको उदाहरण पनि छन् । अहिलेसम्म राज्यको तबरबाट पाएको भनेको १२ लाख रकम हो । त्यो पनि मन्त्रीको स्वकीयसँग एक जना साथीको चिनजान रहेछ र उहाँलदे मिलाइदिनुभएको । हामी त संस्था परनिर्भर होइन आत्मनिर्भर हुनुपर्दछ भनेर लागिरहेका छौं । तरकारी आफैं फलाउँछौं । आश्रममा रहनुभएका बुवा आमाका लागि दूध किन्नुपर्दैन । गाइ पालेका छौं । हाम्रो कर्मबाट प्रभावित भएर काठमाडौँं जिल्ला स्थित फुटुङ निवासी समाजसेवी सज्जनले नवजीवन परोपकार आश्रमलाई पाँच रोपनी जग्गा दिएका छन् । हाल उक्त जग्गा बेसहाराहरूको सहारास्थल भएको छ । रोगी मान्छे, गाई, गोरु, कुकुर, चरा आदिको अस्पताल जस्तै भएको छ, आश्रयस्थल । समाजसेवामा नै समर्पित भए पछि काभ्रेमा १० रोपनीको एभोगाडोहरु लगाइएको छ । यही तिहारमा मात्र १ लाख ८० हजार फूल बेचियो । यसरी संस्थाले आफैं कमाउने र वुवा आमाको सेवामा लगाउने यसैगरी दुई दिनको जिन्दगीमा रमाइरहेको छु ।
