नेपालको प्रशासनिक इतिहासमा रेकर्ड ब्रेक गरेर पहिलो महिला मुख्य सचिव बन्न सफल लीलादेवी गड्तौला शनिवारदेखि अनिवार्य अवकाशमा जाँदै हुनुहुन्छ ।
गत असार ९ गते बैकुण्ठ अर्याललाई अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले मुद्दा दायर गरेपछि मुख्य सचिव पद रिक्त थियो । असार १० गतेदेखी प्रधानमन्त्री कार्यालयको बरिष्ठ सचिवको रुपमा गड्तौताले निमित्त मुख्य सचिवको जिम्मेवारी समाल्दै आएकी थिइन । केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री भएपछि महिलालाई पनि मुख्य सचिवको जिम्मेवारी दिऔँ भन्ने मनशायले लीलादेवी गड्तौला ३५ दिन मुख्यसचिव चलाएर घर फर्कदै छिन् ।
लीलादेवीपछि उक्त कुर्सीमा को पुग्ला ? चासो कर्मचारी वृत्तमा व्यापक छ ।
बिज्ञापन
नयाँ मुख्यसचिव नियुक्ति प्रकरणले स्थायी सत्ता भनेर चिनिने कर्मचारी प्रशासनमा निकै ठूलो कम्पन ल्यायो । विगतमा सुरक्षा निकायमा हुँदै आएको वरिष्ठ पन्छाएर कनिष्ठलाई तान्ने प्रवृत्ति निजामती कर्मचारीमा समेत देखिदैं आएको छ । भ्रष्टाचारको अभियोगमा मुद्दा दायर भएपछि निलम्बित मुख्यसचिव बैकुण्ठ अर्यालको ठाउँमा लीलादेवी गड्तौलालाई क्रमशः निमित्त, कामु बनाउँदै केही साताका लागि मात्रै भए पनि मुख्यसचिव बनाइएपछि यसबारेको निजामतीमा राम्रै चर्चा सुनिएको हो । हुन पनि सरकारले निकै सोच विचार गरेरै ज्येष्ठताको आधार तोडेको देखिन्छ । पहिलो मुख्यसचिवको रूपमा महिलालाई अगाडि बढाउँदा एकातिर रोलक्रम मिच्न मिल्ने र उता अरुले खुलेर विरोध गर्न पनि नसक्ने हुँदा नयाँ नजिर स्थापित गर्न उनलाई छानिएको बुझाइ कर्मचारी वृत्तमा छ । त्यसबाहेक कतै म विरुद्धको मुद्दा स्थापित र फैसला नहुँदै किन अर्को मान्छे राखेको भन्ने अड्को थापेर बैकुण्ठले अप्ठ्यारो पार्छन् कि भन्ने आशंकाका कारण पनि छिट्टै बिदा हुने क्रममा रहेकी लीलादेवीलाई छानेको भन्नेहरु छन् ।
बिज्ञापन
लीलादेवी आफूभन्दा दुई वर्षअघि नै सेवा प्रवेश गरेकालाई पन्छाउँदै उनी मुख्यसचिव बनेकी हुन् । यसअघि एउटै ब्याचमा रहेकामध्येबाट कोही अघि, कोही पछि सचिव बनेकाहरू नै मुख्यसचिव बन्दै आएका थिए । तर, इतिहासमै पहिलोपटक ब्याच नै उछिन्ने काम लीलादेवीको नियुक्तिमार्फत भएको भन्ने पनि भेटिएका छन् । वरिष्ठता नै हेर्ने हो भने पनि लीलादेवी ११ औँ नम्बरमा पर्थिन् । त्यसैले अब त्यस्तो नजिर बसेको छ कि सरकारले चाह्यो भने कुनै पनि सचिवलाई टपक्क टिपेर मुख्यसचिव बनाउन सक्छ । यो पद्धति नेपाल प्रहरीमा विश्व पोखरेललाई प्रहरी प्रमुख नबनाउँदा नै लागू भइसकेको छ । मुख्यसचिव कानुनले नै ज्येष्ठता र कार्यक्षमताको आधारमा छान्नुपर्ने किटान गरेको छ । यहाँ ज्येष्ठताभन्दा कार्यक्षमता हावी भएको भन्ने गुनासोसमेत कर्मचारीहरू गर्दैछन् ।
पहिले शंकर कोइराला वरिष्ठ हुँदाहुँदै आठौँ नम्बरमा रहेका लीलामणि पौडेललाई मुख्यसचिव बनाउँदा पनि रोलक्रम मिचिएको चर्चा चलेको थियो । तर, उनीहरू दुवै एकै ब्याचका थिए र बढुवा पनि एकैदिन भएका हुन् । त्यसैले त्यहाँ कसले पहिले पत्र बुझ्यो र कसले पछि भन्ने आधारमा त्यस्तो चर्चा चलाइयो । तथापि, सरकारको त्यस्तो निर्णयप्रति असहमति जनाउँदै शंकर कोइराला, जनकराज जोशीले राजीनामा नै दिएका थिए ।
बिज्ञापन
योग्य, क्षमतावान र उच्च नैतिकवान सचिवलाई मुख्यसचिव बनाउनुपर्ने सामान्य मापदण्ड हो । तर, मुख्यसचिव जस्तो जिम्मेवार व्यक्तिलाई स्वतन्त्रतापूर्वक काम गर्न दिनेभन्दा अह्राएको मान्ने मान्छेलाई मुख्यसचिव बनाउने परम्परा बसेको छ । जसले गर्दा सिंगो निजामति प्रशासन पंगु बनेको छ । १५ भदौं पछि मुख्य सचिव को होलान ? अहिले एमाले र कांग्रेसको सरकार भएकाले एमाले–कांग्रेसनिकट सचिवहरूको दौडधुप चलेको छ । मुख्यसचिव प्रधानमन्त्रीकै विश्वासमा हुने भएका कारण ओलीले जो चाहन्छन्, त्यो नै मुख्यसचिव बन्ने कुरामा दुईमत छैन ।
मुख्य सचिव हुने रोलक्रममा तोया नारायण ज्ञवाली, गृहसचिव एकनारायण अर्याल र दिनेश भट्टराई प्रतिष्पर्धामा छन् । यी तीनजना मध्ये एकजना मुख्यसचिव हुने कुरामा दुविधा छैन । तर, प्रधानमन्त्री ओलीले कसलाई मुख्यसचिव बनाउने भन्ने विषयमा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवासँग कुराकानी गर्न बाँकी रहेकोले को मुख्यसचिव बन्ला यसै भन्न सकिने अबस्था छैन ।
